Vì sao con người bị đột quỵ?

Theo bác sĩ Trần Quốc Khánh ở căn bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức (Hà Nội): Nhiều bệnh nhân tử vong sau khi phẫu thuật mà lúc đầu tưởng là thành công. Gần đây một bệnh nhân bị gãy xương đùi đơn thuần, vào viện mổ phiên (mổ có sự chuẩn bị), mọi việc diễn ra tiện lợi. Sau mổ người bị bệnh sức khỏe ổn định được chuyển về khoa nằm theo dõi mấy tiếng đồng hồ thì bắt đầu lên cơn tức ngực khó thở, suy hô hấp và tím tái. Tất cả can thiệp cấp cứu đều không công hiệu, người bị bệnh mất mạng rất nhanh sau đấy.

Cái chết quá bất ngờ nên gia đình yêu cầu khám nghiệm tử thi. Kết quả cho thấy động mạch phổi của người mắc bệnh bị huyết khối gây tắc hoàn toàn, dẫn đến thiệt mạng.

“Đây là một trong những biến chứng không hiếm gặp và nguy hiểm hàng đầu trên thế giới”, y sĩ Khánh cho biết. “Nhân viên y tế chỉ có thể dự phòng để hạn chế nguy cơ chứ không thể kiểm soát hoàn toàn những biến chứng này”.

Đột tử (Sudden Death) là gì?

Một người bị bệnh khác thay khớp gối đã gần một tuần, mỗi ngày dậy tập di chuyển đi lại để chuẩn bị ra viện. Bất ngờ lúc từ nhà vệ sinh đi ra, anh không ngờ tới xuất hiện cơn đau ngực, khó hít vào, ngã rồi rơi vào hôn mê rất nhanh. Anh được đặt ống thở và cấp cứu tích cực nhưng không qua khỏi.

Đột tử (Sudden Death) là tình trạng nạn nhân mất mạng một cách không ngờ tới, không ngờ tới, ngay lập tức khi vừa phát bệnh. Đột tử có thể xảy ra với bất kỳ độ tuổi nào, bất kỳ ai dù là người đang chuyển động thông thường hay một vài người bệnh lâu năm.

Nguyên nhân gây ra bệnh đột tử

Bác sĩ Khánh cho biết, đây là một trong một vài thách thức của người lương y. Nhiều năm qua, y học luôn cố gắng kiếm tìm lý do của chứng này. Theo thống kê của Hội Tim mạch Mỹ và Trung tâm y khoa Mayo Clinic, có 4 nhóm tác nhân chính gây nên đột tử cả trong lẫn ngoài căn bệnh viện, bao gồm: trở ngại tim mạch, đột quỵ, thuyên tắc mạch phổi và vỡ động mạch chủ.

Đây là nguồn gốc hàng đầu dẫn đến đột tử với 17,3 triệu ca tử vong mỗi năm, dự kiến tăng lên hơn 23,6 triệu ca vào năm 2030. Tại Mỹ, mỗi năm có khoảng 326.000 người bị bệnh bị ngưng tim và chỉ có tầm 10,8% sống sót, đàn ông chiềm số đông. Lý do gây ngừng tim thường do bệnh cơ tim phì đại (là loại bệnh có yếu tố di truyền và đây là nguyên do phổ thông nhất), bất thường động mạch vành, bệnh tim bẩm sinh, viêm cơ tim, hội chứng Brugada…

Với nguyên nhân gây ra nhồi máu cơ tim, tại Mỹ cứ mỗi 43 giây lại có một người bệnh, trong đó khoảng 1/5 trường hợp không có các triệu chứng lâm sàng.

Đột quỵ (tai biến mạch máu não)

Có hai loại đột quỵ: nghẽn mạch máu não hoặc vỡ mạch máu não. Đột quỵ nghẽn mạch chiếm phần lớn (80%), thường liên quan đến căn bệnh tim mạch và mỡ máu cao. Đột quỵ vỡ mạch máu thường do cao huyết áp không được kiểm soát và uống nhiều rượu.

Tai biến mạch não hay bắt gặp ở người trên 60 tuổi, nam nhiều hơn nữ. Trong trường hợp phụ nữ bị tai biến mạch máu não sẽ để lại những biến chứng nặng nề hơn nam giới.

Đột tử do cục máu đông làm tắc mạch phổi (thuyên tắc mạch phổi)

Các cục máu sâu thường hình thành khi chúng ta không di chuyển trong thời gian dài. Tắc mạch phổi thường xảy đến ở một số người nằm liệt giường vì một bệnh nghiêm trọng hoặc chấn thương, hoặc người đang hồi phục sau phẫu thuật. Nguy cơ này cũng tăng lên đối với những người ngồi lâu không chuyển động trong các chuyến bay đường dài hoặc các chuyến đi bằng ôtô.

Cục máu đông xuất hiện ở động mạch phổi làm tắc hệ thống mạch máu vào – ra phổi trao đổi khí, dẫn đến cơ thể thiếu oxy không ngờ tới và tử vong. Hằng năm có khoảng 60-100 nghìn người tử vong do tắc mạch phổi, trong đó 25% chết bất thình lình với hai triệu chứng: khó thở và đau ngực.

Vỡ động mạch chủ

Động mạch chủ là động mạch lớn nhất trong cơ thể, có nhiệm vụ như dòng kênh lớn nhất giúp lưu chuyển máu đi khắp cơ thể. Vì một lý do nào đó (tuổi già, căn bệnh mạn tính, nhiễm trùng, áp huyết cao…) thành mạch yếu đi, phình ra, gây phình động mạch chủ. Một trong số đó vỡ sẽ gây loại bệnh cảnh vỡ động mạch chủ, người bị bệnh mất máu rất nhanh và ồ ạt, 90% thiệt mạng trong tích tắc.

Ngoài bốn nhóm tác nhân chính, Bác sĩ Khánh cho biết, trong gây mê hồi sức còn một nhóm lý do nữa gây ra đột tử là sốc phản vệ và trào ngược dị vật vào đường thở.

Với một vài bệnh lý gây đột quỵ, y, bác sĩ có rất ít thời gian để xử lý và người mắc bệnh thường tử vong nhanh chóng.

Với một vài người bị bệnh ở tình cảnh trên, các bác sĩ phần nhiều có rất it thời gian để phản ứng và xử lý tình huống, hoặc nếu có thì một số hậu quả, di chứng để lại cho bệnh nhân cũng cực kì nặng nề (sống thực vật, liệt nửa người, khuyết hụt thần kinh khu trú…).

Làm sao để hạn chế tình trạng bị đột quỵ?

Bác sĩ ngoài việc khám căn bệnh cẩn thận, thực hành chữa trị đúng phác đồ, thì giải thích cho người mắc bệnh cũng như người nhà về hiện trạng loại bệnh, các nguy cơ của điều trị và phẫu thuật, một số rủi ro có thể xảy đến. “Bệnh nhân cũng như người nhà cần thấu hiểu một khó khăn rất quan trọng trong thực hành y khoa, đó là dù nhân viên y tế có chuyên môn cũng như thực hành mổ xẻ cẩn thận đến đâu, thì những tai biến vẫn luôn có thể xảy đến, trong đó có một số ca mất mạng rất đột ngột”, bác sĩ Khánh nói

Tới bây giờ, việc sàng lọc và kiểm soát người có nguy cơ bị ngừng tim là trắc trở. Vậy nên, chỉ có thể dự phòng bằng cách thực hiện lối sống lành mạnh: không uống nhiều cà phê, nước có ga, kiềm chế áp dụng các bia rượu như bia rượu… Một vài đồ ăn này có thể gây rối loạn nhịp tim ngay cả ở một số trái tim khỏe mạnh trước đây, nguy cơ dẫn đến đột tử.

Chơi thể thao thường xuyên để duy trì súc khỏe dẻo dai, giảm lượng mỡ máu hay mảng cholesterol thừa bám trong thành mạch. Người đang mắc bệnh hoặc tiền sử bị chấn thương ngực – bụng, nhiễm trùng, phẫu thuật tim, gia đình có người đột quỵ… Cần thực hiện đúng một vài yêu cầu của chuyên gia sức khỏe, tránh tai biến đáng tiếc.

Bên cạnh đó, người bệnh nên sử dụng những loại thực phẩm tốt cho sức khỏe, tránh thực phẩm gây hại. Hãy tham khảo thêm các bài viết về chuyên mục Thực phẩm để giữ gìn sức khỏe cho bản thân và gia đình nhé