Trong cuốn sách “How to Talk So Kids Will Listen & Listen So Kids Will Talk” (Tạm dịch: Làm thế nào để nói trẻ nghe và nghe trẻ nói), Adele Faber và Elaine Mazlish đã chia sẻ cho những bậc phụ huynh một số phương pháp “ngoài nhu trong cương” để có thể làm bạn với con một cách tốt nhất.
1. Hãy để trẻ giải bày xúc cảm
Bài học quan trọng nhất khi còn nhỏ là phải để trẻ biết biểu lộ, miêu tả cảm xúc cùng với suy nghĩ của mình. Đôi khi, những suy nghĩ ấy vô cùng trẻ con với bậc cha mẹ nhưng đấy là điều cần thiết để phát triển khả năng ăn nói của bé sau này. Những cảm xúc buồn, vui, mất mát,… cần phải được học hỏi qua thực tại. Hãy giúp bé miêu tả ra cảm xúc của mình bằng cách lắng nghe. Ví dụ như:
Khi trẻ nói “Con bị mất hộp chì màu rồi” thì đừng đưa ra lời khuyên, lời an ủi ngay lập tức như “Thôi đừng buồn nữa, bố sẽ mua cho con hộp khác”. Làm thế, trẻ sẽ chỉ khóc to hơn mà thôi. Hãy chấp nhận cảm xúc của chúng bằng cách nói khác như “Chắc con buồn lắm phải không?”
Trẻ: “Con vẽ được quá nhiều tranh đẹp bằng hộp bút đó”.
Bố: “Ừ, mất hộp màu yêu thích thật là buồn”.
Trẻ: “Con quên lãng hay nó rơi mất nhỉ?”.
Bố: “Con đúng là rất yêu thích vẽ tranh đấy”. Hiện tại cha mẹ có thể đưa ra lời khuyên: “Lần khác con nhớ chu đáo hơn nhé!”
Còn đối với những yêu cầu thái quá của bé, thay vì dọa nạt, ép buộc càng làm trẻ phản ứng dữ dội hơn thì hãy hướng nó theo một hướng đi khác như
Trẻ: “Con rất muốn ăn bánh phồng tôm”.
Mẹ: “Mẹ ước rằng sẽ có quá nhiều phồng tôm cho con ăn”.
Trẻ: “Con muốn ăn thêm cơ…”
Mẹ: “Mẹ biết con rất muốn ăn, tuy thế con ăn nhiều quá rồi, mẹ ước là con có thể ăn mà không bị tác động đến sức khỏe. Hay chúng ta ăn trái cây nhé”.
2. Khuyến khích sự hợp tác
Điều mà đa phần các bậc phụ huynh đều mắc phải, đó chính là cằn nhằn, la mắng mỗi khi con mắc lỗi hay cần dạy con điều gì đó như “Sao con bừa bộn thế? Sao không xếp sách vở vào? Sao con hư thế?….
Đừng nên như thế. Trẻ con là những “thiên thần” mới hạ phàm, chúng vô cùng tò mò và hiếu động, luôn tìm mọi cách thử và trải nghiệm vì thế chúng có thể liên tiếp phạm phải những lỗi vụn vặt. Thay vì la mắng, hãy còn công chúa, hoàng tử của bạn hợp tác và hướng dẫn chúng, như:
Khi trẻ bừa bộn, hãy nói: “Mọi thứ sẽ rất khó tìm kiếm và có thể mất nếu con để bừa bộn thế này. Cùng mẹ phân loại và sắp xếp lại chúng nhé” Hay khi trẻ để sữa ngoài tủ thì hãy nhẹ nhàng giải thích rằng sữa sẽ hỏng nếu để ngoài tủ lạnh và hướng dẫn trẻ cất vào tủ, đúng vị trí. Bạn làm mẫu và từ đó trẻ sẽ học theo rất nhanh và rất chính xác.
– Nếu sợ con xem TV quá giờ, hãy ghi mẩu giấy nhỏ dán trên TV: “Trước khi xem TV, con nhớ học hết bài nhé”.
3. Từ cho phép lựa chọn đến hình phạt
Là trẻ nhỏ đôi lúc chúng sẽ vô cùng ngang bướng, không nghe lời. Thay vì trách mắng thậm chí đánh trẻ thì hãy chỉ ra lỗi lầm của chúng, thể hiện cảm xúc của bạn với việc bé làm và nói lên kỳ vọng. Đồng thời hãy hướng dẫn trẻ cách sửa sang, đưa ra các lựa chọn. Thay vì trách phạt hãy để trẻ cảm thấy trách nhiệm. Ví dụ khi trẻ mượn đồ của bạn và quên trả lại đúng vị trí hãy thể hiện cảm xúc như “Bố cảm thấy bực khi đồ của mình bị để ngoài trời, chúng sẽ rất nhanh hỏng”. Sau đó thể hiện kỳ vọng rằng “Con nên vệ sinh và để đồ đúng vị trí sau khi mượn”. Nếu bé tiếp tục quên, hãy thỏa thuận rằng bé cần nhớ trả đồ đúng vị trí hoặc bị mất quyền sử dụng. Và nếu bé lại quên, hãy khóa tủ đồ của bạn lại. Đó là một phần thỏa thuận và bé cần có trách nhiệm với giao kèo đó. Điều này sẽ dạy bé cách chịu trách nhiệm với lời hứa của chính mình.
4. Khuyến khích sự độc lập
Làm bạn với con không đồng nghĩa với việc bao bọc trẻ trong tình thương và sự bảo vệ của bạn. Bố mẹ ai cũng muốn con của mình trưởng thành, trở nên tự lập và tài năng. Tuy nhiên, cha mẹ lại có sự hạn chế về tri thức và cũng không có nhiều thời gian để bên trẻ. Vậy tại sao không dạy trẻ cách tìm kiếm tri thức đến từ bạn bè, thầy cô. Dạy trẻ cách tự làm việc, học hỏi từ người khác, tự quyết định, gặp phải sai lầm và rút kinh nghiệm từ sai lầm đó. Và điều đó thể hiện ngay từ trong cuộc sống hàng ngày như:
“Con muốn uống cả cốc hay nửa cốc nước hoa quả?”
“Năm phút nữa chúng ta sẽ về. Con thích chơi xích đu hay bập bênh với bố?”
… Hãy để trẻ tự quyết định điều mình muốn. Khi trẻ đã cố gắng, tìm mọi cách, dù thành công hay thất bài hãy tôn trọng, khuyến khích và cùng trẻ tìm một hướng giải quyết. Đồng thời, khuyến khích trẻ tìm kiếm sự trợ giúp bên ngoài như bạn bè, người kế bên. Ví dụ như “Mẹ ơi, mấy con cá cảnh của con có vẻ lờ đờ? Con có khả năng làm gì để giúp chúng?” – “Mẹ nghĩ, người bán thú nuôi có khi biết đấy con ạ”.
5. Tán thưởng nỗ lực của trẻ
Khen ngợi cũng là cách giúp trẻ tự tin hơn trong cuộc sống và đó cũng là cách dễ dàng nhất để làm bạn với con. Điều này đã được tác giả viết trong cuốn sách “How to Talk So Kids Will Listen & Listen So Kids Will Talk”. Những đứa trẻ được sống trong gia đình mà mọi người tôn trọng, khen ngợi và khích lệ nhau thì sẽ có khả năng nhận định tốt hơn, dễ chống chọi với thử thách có trong cuộc sống. Đồng thời, chúng cũng luôn cố gắng với mục đích cao hơn so với những đứa trẻ không có được may mắn trên. Ví dụ như:
“Tuần này con chuẩn bị sách vở trước khi đi ngủ nên sáng nào cũng thấy xong sớm, đi học đúng giờ và không còn phải vội vàng nữa. Hãy cố gắng phát huy nhé!”
6. Đừng ‘gán nhãn’ cho trẻ
Đừng gắn bất kỳ nhãn nào cho trẻ như “Con là đứa trẻ hư; Con không bao giờ nghe lời…” Những lời gắn nhãn đó vô tình biến trẻ mặc định mình trở thành người như thế, khiến bé có thể phát triển sai lệch. Hãy thôi nói những câu như thế đi. Tôn trọng và chú ý vào những điều tích cực hơn. Ví dụ như trẻ bị chê nấu ăn vụng, cha mẹ nên động viên, khích lệ trẻ như: “Chắc là bạn ý chưa biết con mẹ khéo thế nào đâu. Hôm nọ con còn nấu cơm cho cả nhà ăn mà. Hãy tập luyện và cố gắng hơn, các kỹ năng nấu ăn của con sẽ còn hơn cả mẹ ý chứ”
7. Tham dự hoạt động thể thao cùng trẻ
Trí tuệ sẽ chẳng thể phát triển được đầy đủ nếu sức khỏe thể chất không có. Bởi thế, hãy tham gia các hoạt động thể thao cùng với trẻ. Nếu bạn ở vùng quê với không gian rộng lớn, hãy cùng trẻ chạy nhảy, thả dù, chơi các trò đuổi bắt, đá bóng,…. Còn nếu bạn ở khu vực đô thị chật hẹp, hãy đăng ký cho bé tham gia vào một câu lạc bộ thể thao nào đó, để trẻ trải nghiệm và tìm ra trò chơi phù hợp với mình như cầu lông, bóng bàn, bơi lội,… Hay thi thoảng cùng trẻ đọc sách, đó chính là cách giúp trí não hoạt động thể thao đó.
Chỉ cần chú ý một chút trong lời nói và hành động, bạn đã có thể làm bạn với con, cùng chia sẻ về cuộc sống, hình thành nên những thói quen tốt. Nhớ theo dõi chuyên mục Nuôi dạy con để hiểu hơn về con mình nhé!
